เมืองไทยนำแบงค์ออกใช้เป็นครั้งแรกเมื่อ พุทธศักราช 2445 ตามพ.ร.บ.แบงค์ไทยรัตนโกสินทร ศก 121 โดยมีกระทรวงพระคลังเก็บของมหาทรัพย์สมบัติ (กระทรวงการคลัง ในตอนนี้) เป็นหน่วยงานที่ปฏิบัติหน้าที่ควบคุม ดูแล การสั่งพิมพ์แล้วก็นำออกใช้แบงค์ภายในประเทศ ตราบจนกระทั่ง มีการก่อตั้งธนาคารชาติขึ้นเมื่อพุทธศักราช 2485 ธุรกิจการค้าทั้งผองรวมทั้งอำนาจสำหรับในการจัดการเกี่ยวกับแบงค์ ก็เลยถูกโอนมาอยู่ในความควบคุมรับผิดชอบของธนาคารชาติ ถัดมาเมื่อพุทธศักราช 2512 ธนาคารชาติ สามารถก่อตั้งสำนักพิมพ์แบงค์ขึ้นได้ผลสำเร็จเสร็จ ก็เลยได้พิมพ์แบงค์ขึ้นใช้เองภายในประเทศ เช่น แบงค์แบบ 11 แล้วก็แบบอื่นๆเป็นลำดับจนกระทั่งตอนนี้
ก่อนจะมีการนำแบงค์เข้ามาใช้ร่วมกับเงินประเภทอื่นๆในระบบการคลังของประเทศ ชาติไทยได้ใช้หอยเบี้ย แทบกัน (ดินเผาที่มีตราประทับ) เงินพดด้วง ปี้กระเบื้อง รวมทั้งเหรียญกษาปณ์เป็นตัวกลางสำหรับการแลก จนถึงในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการรุ่งโรจน์ความสัมพันธ์กับฝรั่งรวมทั้งเปิดเสรีเชิงพาณิชย์ ทำให้เศรษฐกิจขยายตัวมากขึ้น จนกระทั่งไม่สามารถที่จะผลิตเงินพดด้วงซึ่งเป็นเงินหลักขณะนั้นได้ทันต่อความอยาก อีกทั้งมีผู้ที่ทำเงินพดด้วงเลียนแบบออกใช้ปนเปในตลาด กระทั่งคือปัญหาตกระกำลำบากกันทั่วๆไป ในพุทธศักราช 2396 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็เลยโปรดให้ทำเงินกระดาษจำพวกแรกขึ้นใช้ในระบบเงินทองของประเทศ เรียกว่า หมาย
ถัดมาระหว่างพุทธศักราช 2415 - 2416 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กำเนิดปัญหาเหรียญกษาปณ์จำพวกราคาต่ำซึ่งเป็นสตางค์ปลีกที่ทำมาจากแร่ดีบุกรวมทั้งทองแดงขาด ประกอบกับมีการนำ ปี้ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ที่ใช้แทนเงินในบ่อนการพนันมาใช้แทนเงินทอง ในพุทธศักราช 2417 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็เลยโปรดให้ทำเงินกระดาษจำพวกราคาต่ำเรียกว่า อัฐกระดาษ ให้พลเมืองได้ใช้จ่ายแทนเงินเหรียญที่ขาด แม้กระนั้นอัฐกระดาษก็ไม่ได้รับความนิยมใช้เหมือนกับหมาย
เงินกระดาษประเภทถัดมาเป็นบัตรธนาคาร ซึ่งธนาคารพาณิชย์ต่างแดนสามแบงค์ที่เข้ามาเปิดสาขาในประเทศไทย อย่างเช่น แบงค์ประเทศฮ่องกงแล้วก็เซี่ยงไฮ้ แบงค์ชาร์เตอร์ที่ประเทศอินเดีย ประเทศออสเตรเลีย รวมทั้งจีน แล้วก็แบงค์ที่อินโดจีน ได้ขอนำบัตรธนาคารออกใช้ เมื่อพุทธศักราช 2432, 2441, แล้วก็ 2442 เป็นลำดับ เพราะในตอนนั้นรัฐบาลเจอปัญหาไม่อาจจะผลิตเหรียญกษาปณ์ได้ทันต่อการขยายตัวของระบบเศรษฐกิจ
บัตรธนาคาร มีลักษณะเป็นตั๋วสัญญาใช้เงินประเภทหนึ่งที่ใช้อำนวยความสะดวกสำหรับในการจ่ายหนี้ระหว่างแบงค์กับลูกค้า โดยเหตุนั้น การหมุนเวียนของบัตรธนาคารก็เลยจำกัดอยู่ในวงแคบเฉพาะตัวที่มีความสำคัญจะต้องติดต่อธุรกิจกับแบงค์ดังกล่าวมาแล้วข้างต้นเพียงแค่นั้น อย่างไรก็แล้วแต่ บัตรธนาคารมีส่วนช่วยให้ประชากรรู้จักคุ้นเคยกับเงินที่เป็นกระดาษมากยิ่งขึ้น และก็เพราะเหตุว่ามีช่วงเวลาการนำออกใช้เป็นเวลายาวนานกว่า 13 ปี (พุทธศักราช 2432 - 2445) ทำให้การเรียกบัตรธนาคารทับศัพท์ว่า ธนาคารโน้ต หรือ ธนาคาร ขณะนั้น สร้างความคุ้นเคยให้ชาวไทยเรียกแบงค์ของรัฐบาลที่ออกใช้ในคราวหลังว่า ธนาคาร จนกระทั่งเคยปากมาถึงทุกๆวันนี้
เวลาเดียวกันรัฐบาลในยุคนั้นได้พิเคราะห์มีความเห็นว่าบัตรธนาคารที่สาขาธนาคารพาณิชย์เมืองนอกออกใช้อยู่เวลานี้ มีลักษณะคล้ายกับเงินที่รัฐบาลควรจะทำเสียเอง ในพุทธศักราช 2433 ก็เลยได้ตระเตรียมออกตั๋วแลกเงินของกระทรวงพระคลังเก็บของมหาทรัพย์สิน เรียกว่า เงินกระดาษหลวง โดยสั่งพิมพ์จากห้างกีเชคเก้ แอนด์ เดวรีเอ้นท์ สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ปริมาณ 8 ประเภทราคา เงินกระดาษหลวงได้ส่งมาถึงจ.กรุงเทพฯ เมื่อพุทธศักราช 2435 แต่ว่าเพราะว่าความไม่พร้อมของทางการสำหรับการบริหาร ก็เลยไม่ได้นำเงินกระดาษหลวงออกใช้
จนตราบเท่าพุทธศักราช 2445 ก็เลยไปสู่วาระสำคัญสำหรับเพื่อการออกแบงค์ พูดอีกนัยหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระบรมราชโองการให้ยี่ห้อ พ.ร.บ.แบงค์ประเทศไทย รัตนโกสินทรศก 121 ขึ้นช่วงวันที่ 24 เดือนมิถุนายน พุทธศักราช 2445 ทั้งยังโปรดให้ก่อตั้ง กรมแบงค์ ในสังกัดกระทรวงพระคลังเก็บของมหาทรัพย์สมบัติ เพื่อปฏิบัติภารกิจออกแบงค์รวมทั้งรับชำระเงินขึ้นแบงค์ และก็เปิดให้ประชากรนำเงินโลหะมาเปลี่ยนเป็นแบงค์เมื่อวันที่ 23 เดือนกันยายน พุทธศักราช 2445 ก็เลยถือว่าแบงค์ได้เข้ามามีหน้าที่ในระบบการคลังของไทยอย่างเป็นจริงเป็นจังนับจากนั้นมา
แบงค์ที่นำออกใช้ตามพ.ร.บ.แบงค์ไทย รัตนโกสินทรศก 121 นั้น มีลักษณะเป็นตั๋วสัญญาใช้เงินของรัฐบาลที่ข้อตกลงจะชำระเงินยี่ห้อให้แก่หัวหน้าแบงค์มายื่นอย่างฉับพลัน ถัดมา ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการประกาศใช้พ.ร.บ.เงิน พุทธศักราช 2471 ซึ่งกำหนดให้เงินทองของประเทศมีแบงค์และก็เหรียญกษาปณ์ ตลอดจนให้แบงค์แล้วก็เหรียญกษาปณ์เป็นเงินที่ใช้หนี้ใช้สินได้โดยชอบด้วยกฎหมาย ก็เลยเป็นการเปลี่ยนแปลงรูปแบบของแบงค์จากตั๋วสัญญาใช้เงินมาเป็นเงินทองอย่างสมบูรณ์ บาคาร่า
|